TÜRKOMP
TürKomp Ulusal Gıda Kompozisyon Veri Tabanı, TÜBİTAK, KAMAG TARAL 1007 Programı tarafından 2008-2013 yılları arasında desteklenmiş olan “Ulusal Gıda Kompozisyonunun Belirlenmesi ve Yaygın Sürekli Paylaşım Sisteminin Oluşturulması” isim ve “107G208 numaralı” Ar-Ge projesinin ana çıktısıdır. Proje, ülkemiz coğrafyasında üretilen ve tüketilen işlenmiş-işlenmemiş tarımsal ürünlerin besin ögeleri bileşimlerinin ileri laboratuvar analiz teknikleri ile belirlenmesi ve baştan sona izlenebilir veri üretme-kullanma-yönetmeyi içeren özgün ve sürdürülebilir ulusal bir sistem kurulması esasına dayanmaktadır. Ülkesel düzeyde ve uluslararası standartlarda üretilmiş güvenilir veriye ulaşım olanağı sağlayan TürKomp’un sürdürülebilirliğine destek olma amacıyla firma üyelik sistemi kurulmuştur. Veri kullanıcılarının sistemde tespit ettikleri; sorun, görüş ve önerilerini içeren değerli geri bildirimler, temeli henüz atılmış olan ulusal sistemimizin iyileştirilmesinde kullanılabilecek önemli bir kaynak olarak nitelendirilmektedir.
PROJE HAKKINDA BİLGİ
Destek Programı
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK),
Kamu Araştırmaları Grubu (KAMAG), Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı (TARAL 1007)
Proje Adı-Numarası
Ulusal Gıda Kompozisyonunun Belirlenmesi ve Yaygın Sürekli Paylaşım Sisteminin Oluşturulması-107G208
Proje Başlangıç-Bitiş Tarihi
01.12.2008-01.03.2013
Müşteri Kamu Kurumu
T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Proje Yöneticisi/Yürütücüsü, Kurum/Kuruluşlar
Gül BİRİNGEN LÖKER, Proje Yöneticisi/Proje Yürütücüsü, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (MAM), Gıda Enstitüsü (GE)
Ahmet BUDAKLIER, Proje Yürütücüsü, T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM)
Oya POYRAZOĞLU, Proje Yürütücüsü, T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu (THSK) Başkanlığı
GÜL BİRİNGEN LÖKER, BİRDEM AMOUTZOPOULOS, SEMİN ÖZGE ÖZKOÇ, HAYRETTİN ÖZER, GÜLÇİN ŞATIR, AYŞE BAKAN, A pilot study on food composition of five Turkish traditional foods, British Food Journal, Vol: 115, Issue: 3, P: 394-408, 2013
SENEM AKKUŞ ÇEVİKKALP, GÜL BİRİNGEN LÖKER, MUSTAFA YAMAN, BİRDEM AMOUTZOPOULOS, A simplified determination method for tryptophan and its importance in nutrition, 10th International Food Data Conference, Granada, Spain, 12 – 14.09.2013.
BİRDEM AMOUTZOPOULOS, GÜL BİRİNGEN LÖKER, MUSTAFA YAMAN, SENEM AKKUŞ ÇEVİKKALP, Use of Turkish food composition database (TürKomp) in nutrition studies, 10th International Food Data Conference, Granada, Spain, 12 – 14.09.2013.
MUSTAFA YAMAN, GÜL BİRİNGEN LÖKER, SENEM AKKUŞ ÇEVİKKALP, BİRDEM AMOUTZOPOULOS, B KARADENİZ, Application of an HPLC assay for the determination of 5’-Methyltetrahydrofolate in vegetables and fruits commonly consumed in Turkey, 10th International Food Data Conference, Granada, Spain, 12 – 14.09.2013.
BİRDEM AMOUTZOPOULOS, GÜL BİRİNGEN LÖKER, MUSTAFA YAMAN, SENEM AKKUŞ ÇEVİKKALP, A systematic and comprehensive study of traditional foods in the Turkish food composition database project, BaSeFood Newsletter, ISBN: 978-88-902152-6-1, Issue 7, P: 19, October 2012.
BİRDEM AMOUTZOPOULOS, GÜL BİRİNGEN LÖKER, GÜLHAN SAMUR, MUSTAFA YAMAN, SENEM AKKUŞ ÇEVİKKALP, Contents comparision of a natural antioxidant, trans-resveratrol, in a traditional grape-based beverage “hardaliye” and other grape-derived products, BaSeFood Newsletter, ISBN: 978-88-902152-6-1, Issue 7, P: 44, October 2012.
BİRDEM AMOUTZOPOULOS, GÜL BİRİNGEN LÖKER, MUSTAFA YAMAN, SENEM AKKUŞ ÇEVİKKALP, A systematic and comprehensive study of traditional foods in the Turkish food composition database project, Traditional food international 2012 (TFI-2012), Cesena, Italy, Abstract Book, page: 72, ISBN 978-88-902152-1-6., 4-5.10.2012.
MUSTAFA YAMAN, GÜL BİRİNGEN LÖKER, SENEM AKKUŞ ÇEVİKKALP, BİRDEM AMOUTZOPOULOS, BÜLENT KARADENİZ, 2012. Gıdalardaki B6 Vitaminin Piridoksal, Piridoksin ve Piridoksamin Formlarının HPLC ile Belirlenmesi. Türkiye 11. Gıda Kongresi, s. 547, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay, 10-12.10.2012.
MUSTAFA YAMAN, BÜLENT KARADENİZ, GÜL BİRİNGEN LÖKER, SENEM AKKUŞ ÇEVİKKALP, BİRDEM AMOUTZOPOULOS, 2012. B12 Vitamini Tayin Yöntemlerinin Analitik Açıdan Karşılaştırılması. Türkiye 11. Gıda Kongresi, s. 548, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay, 10-12.10.2012.
IŞIK, M.K., YEŞİL, E., BÜLBÜL, H., KARAKUŞ, S., GEZGİN, T., Taral 1007 Ulusal gıda kompozisyonunun belirlenmesi ve yaygın sürekli paylaşım sisteminin oluşturulması (107G208) projesi içerisinde geleneksel gıdalarımız, 3. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, Konya, 10-12.05. 2012.
IŞIK, M.K., YEŞİL, E., BÜLBÜL, H., KARAKUŞ, S., GEZGİN, T., Taral 1007 ulusal gıda kompozisyonunun belirlenmesi ve yaygın sürekli paylaşım sisteminin oluşturulması (107G208) projesi, 3.Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, Konya, 10-12.05. 2012.
GÜL BİRİNGEN LÖKER, AHMET BUDAKLIER, BİRDEM AMOUTZOPOULOS, MUSTAFA YAMAN, AKKUŞ, S., Geleneksel gıdalarımız ancak yasalarla korunabilir, Türk Tarım, ISSN: 1303-2364, 205, 27-29, 2012.
OKKALI, Ö.T., ELMACI, E., KAYNAR, P., SUBAŞI S.A. , Özel tıbbi amaçlı diyet gıdalardaki sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum ve fosfor miktarlarının ICP-OES ile belirlenmesi, Uluslararası Tarım, Gıda ve Gastronomi Kongresi, Belek-Antalya, 15-19.02. 2012.
OKKALI, Ö.T., Ulusal gıda kompozisyonunun belirlenmesi ve yaygın sürekli paylaşım sisteminin oluşturulmasında analitik sistem izlemesi, Uluslararası Tarım, Gıda ve Gastronomi Kongresi, Belek-Antalya, 15-19.02. 2012.
GÜL BİRİNGEN LÖKER, SEMİN ÖZGE ÖZKOÇ, BİRDEM AMOUTZOPOULOS, MUSTAFA YAMAN, SENEM AKKUŞ, FİKRET ŞANLI, FIRAT KÜÇÜK, Establishing a food composition database for Turkey based on European standards, Nutrition Bulletin, 36 (2), 253-257, 2011.
SENEM AKKUŞ ÇEVİKKALP, GÜL BİRİNGEN LÖKER, BİRDEM AMOUTZOPOULOS, MUSTAFA YAMAN, Turkish food composition Database© (T-FCDB) and data production techiques, 4. Uluslararası Gıda ve Beslenme Kongresi, TUBITAK MAM-SAFE Consortium, İstanbul, 12-14.10.2011.
MUSTAFA YAMAN, GÜL BİRİNGEN LÖKER, SENEM AKKUŞ ÇEVİKKALP, BİRDEM AMOUTZOPOULOS, A comparative study of different extraction solvents on the determination of lycopene and beta-carotene in vegetables, 9. International Food Data Conference, Institute of Food Research, Norwich, 14-17.09.2011.
MUSTAFA YAMAN, GÜL BİRİNGEN LÖKER, SENEM AKKUŞ ÇEVİKKALP, BİRDEM AMOUTZOPOULOS, Gıdalardaki B3 ve B6 vitaminlerinin kolon sonrası türevlendirme yapılarak HPLC ile analizi, 25. Ulusal Kimya Kongresi, Erzurum, 27.06.-2.07.2011.
ÇALİK, S., GÜLTEKİN, D.D., DUDU, E., Ulusal gıda kompozisyon veri tabanının oluşturulması kapsamında alfa-tokoferol için metot doğrulama ve belirsizlik hesaplamaları, 25. Ulusal Kimya Kongresi, Erzurum, 27.6.- 02.07. 2011.
KUTLU, S., MISIR, G.B., ERTEKEN, A., The nutrient composition of some economic marine fish In Turkey, Uluslararası Gıda Kongresi, Çeşme, 26-29.05. 2011.
SULANÇ, N. ACAR,A., Ulusal gıda kompozisyon veritabanının oluşturulmasında kalite ve izlenebilirlik, Analiz-35, 8, 16, 2011.
BİRDEM AMOUTZOPOULOS, GÜL BİRİNGEN LÖKER, SENEM AKKUŞ., MUSTAFA YAMAN, The implementation of quality system on Turkish food composition database, 2010 EFFoST Annual Conference, EFFoST, IFSTI, Elsevier, Dublin, 10-12.11.2010.
BİRDEM AMOUTZOPOULOS, GÜL BİRİNGEN LÖKER, SEMİN ÖZGE ÖZKOÇ., ERDAL ERTAŞ., HAYRETTİN ÖZER, Nutrition evaluation of hazelnuts growing in Turkey, 3.International EuroFIR Congress, University of Vienna, Viyana, 08-11.09.2009.
GÜL BİRİNGEN LÖKER, BİRDEM AMOUTZOPOULOS, SEMİN ÖZGE KESKİN ÖZKOÇ, Turkish National food composition data base (T-FCDB), 3. International EuroFIR Congress, University of Vienna, Viyana, 8-10.09.2009.
GÜL BİRİNGEN LÖKER, TÜBİTAK TARAL 1007 Ulusal gıda kompozisyonunun belirlenmesi ve yaygın sürekli paylaşım sisteminin oluşturulması. Analiz 35, 3, 38-39, 2009.
GÜL BİRİNGEN LÖKER, TARAL 1007 Ulusal gıda kompozisyonunun belirlenmesi ve yaygın sürekli paylaşım sisteminin oluşturulması, TÜBİTAK MAM Bülten, 7, 2009.
- EuroFIR (FP7 - European Food Information Resource, NoE)
- Langual - Uluslararası Gıda Tanımlama Sistemi
KAYNAKLAR
- Food Composition Data: Production, Management and Use H. Greenfield & DAT Southgate, 2nd Edition, FAO Rome, 2003 - Bölüm [1], [2]
- Food energy - Methods of Analysis and Conversion Factors, FAO Food and Nutrition Paper 77
- Carbohydrates in Human Nutrition, FAO Food and Nutrition Paper 66
- Fats and Oils in Human Nutrition, FAO Food and Nutrition Paper 57
- EuroFIR Nettox Plant List
- Recommended Dietary Allowances, 10th Edition
- Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2010
- TÜBİTAK Nisan 2014 Bülteni sayfa 28-31’de TürKomp’un tanıtımı yapılmıştır
BAZI GIDA KOMPOZİSYON VERİ TABANLARI
- ABD - The USDA National Nutrient Database for Standard Reference
- Danimarka - Danish Food Composition Database, version 7.1
- Fransa - AFSSA/CIQUAL French Food Composition Table, version 2008
- Finlandiya - Finnish Food Composition Database (Fineli)
- Norveç - The Norwegian Food Composition Table 2006 (MVT 06)
- İsviçre - Swiss Food Composition Database
- TÜBİTAK Türkiye Taksonomik Tür Veritabanı
- Fishbase
ANALİZLER VE HESAPLAMALAR
Analiz yöntem seçiminde; yöntemlerin analize uygunluğu ve uluslararası geçerliliği, güncelliği (ileri analiz teknikleri), proje ortağı veri üreten laboratuvarların alt yapı olanakları, analizin maliyeti, proje bütçesi ve süresi esas alınmıştır. Analizler örneklem protokollerinde de belirtildiği gibi ürünlerin yenilebilir kısımlarında yapılmış, sonuçlar 100 g örnekte verilmiştir. Sıvı ürünlerin bileşen miktarları ağırlık (g) cinsinden gösterilmiş olup, hacim (ml) üzerinden hesap yapılmak istenildiğinde ürün yoğunluğu ayrıca dikkate alınmalıdır. Analiz yöntemleri, Standart Operasyon Prosedürlerinde (SOP) verilmiş olup, prensipleri aşağıda açıklanmıştır.
Enerji ve karbonhidrat
Enerji ve karbonhidrat hesaplamaları (SOP 045.01): Enerji ve karbonhidrat hesaplamalarında Atwater genişletilmiş faktör sistemi kullanılmış, karbonhidrat değeri fark hesabı ile ortaya konmuştur. Hesaplamalarda kullanılan bazı çevrim faktörleri Tablo 1'de verilmiştir. Bira ve şarapların enerji hesabında, sırasıyla AOAC 971.10 ve 979.07 yöntemleri (AOAC 2011) kullanılmıştır. Katkı içeren gıdaların bileşiminde bulunan ancak proje kapsamında analiz edilmeyen ve sistemde görüntülenmeyen gıda katkıları-tatlandırıcıların enerji ve karbonhidrat içeriği ürün etiket bilgisine dayanarak hesaplanmıştır.
Karbonhidrat (kullanılabilir karbonhidrat), gıdanın 100 g’ındaki su, kül, protein, yağ ve varsa, diyet lif, şeker alkolleri, etil alkol, tatlandırıcı miktarları toplamının 100’den çıkartılmasına dayanan fark hesabı ile belirlenmiştir. Besin ögelerinin her biri ayrı analiz edildiğinden karbonhidrat fraksiyonlarının toplamı ile kullanılabilir karbonhidrat değeri arasında sapmalar olabilmektedir. İşlenmemiş et ve balık örneklerinin karbonhidrat düzeyleri teorik olarak sıfır kabul edilmiştir. Bira ve şarapların karbonhidrat içerikleri sırasıyla, AOAC 976.06 ve 985.10 yöntemleri (AOAC 2011) ile tespit edilmiştir.
Kaynaklar:
AOAC International, Official Methods of Analysis, 18th ed. (2005) Revizyon 4, 2011 (on-line). AOAC International, Gaithersburg, MD, (2011).
Tablo 1. Enerji çevrim faktörleri
| Besin ögesi-Bileşen
|
Enerji değeri (kcal/g)
|
|---|---|
| Protein | 4 |
| Yağ, toplam | 9 |
| Karbonhidrat (şeker alkolleri hariç) | 4 |
| Şeker alkolleri (eritritol hariç) | 2,4 |
| Lif, toplam diyet | 2 |
| Gıda katkı maddeleri | |
| Aspartam | 4 |
| Asesülfam-K | 0 |
| Sodyum sakarin | 0 |
| Alkol | 7 |
Su
Gıdaların su içeriği, özelliklerine bağlı olarak aşağıdaki farklı analiz yöntemleriyle belirlenmiştir.
Nem tayini etüvde kurutma yöntemi (SOP 001.01): Yöntemin prensibi, örneğin belli bir sıcaklık altında etüvde kurutulması ve sabit ağırlığa getirilmesi sonucu ağırlık kaybından nem miktarının hesaplanmasıdır.
Nem tayini vakumlu etüvde kurutma yöntemi (SOP 001.02): Yöntemin prensibi, örneğin belli bir sıcaklık ve basınç altında etüvde kurutulduktan sonra sabit ağırlığa getirilmesi sonucu ağırlık kaybından nem miktarının hesaplanmasıdır.
Nem tayini distilasyon yöntemi (SOP 001.03): Yöntemin prensibi, suyla karışmayan bir organik çözücü kullanarak azeotropik damıtmayla analiz numunesindeki suyun sürüklenmesi ve toplanan su miktarının ölçülmesidir.
Kül
Gıdaların kül (inorganik madde) içeriği, aşağıda verilen gravimetrik yöntemle analiz edilerek belirlenmiştir.
Kül tayini yakma yöntemi (SOP 003.01): Yöntemin prensibi, örneğin organik maddelerinin kül fırınında (550±25ºC veya 900±10°C) yakılarak sabit ağırlığa getirilmesi ve elde edilen kalıntının tartılmasıdır.
Protein
Protein değeri, gıdanın azot (N) içeriğinin aşağıdaki yöntemlerle tespit edilerek "azot dönüştürme faktörü" ile çarpılmasıyla hesaplanmıştır. Azot dönüştürme faktörleri Tablo 2’de gösterilmiştir.
Tablo 2. Gıdalarda azotu proteine dönüştürme faktörleri
| Gıda | Faktör |
|---|---|
| Hayvansal kaynaklı | |
| Yumurta | 6,25 |
| Jelâtin | 5,55 |
| Et | 6,25 |
| Süt | 6,38 |
| Bitkisel kaynaklı | |
| Tahıllar | |
| Arpa | 5,83 |
| Çavdar | 5,83 |
| Çeltik/Pirinç | 5,95 |
| Darı | 5,83 |
| Koca darı | 6,25 |
| Mısır | 6,25 |
| Yulaf | 5,83 |
| Buğday | |
| Çekirdek, tam | 5,83 |
| Kepek | 6,31 |
| Embriyo/Tohum/Rüşeym | 5,80 |
| Endosperm/Besidoku/Unsu öz | 5,70 |
| Baklagiller | 6,25 |
| Soya fasulyesi | 5,71 |
| Sert kabuklu meyveler-Yağlı tohumlar | |
| Badem | 5,18 |
| Ceviz | 5,30 |
| Fındık | 5,30 |
| Fıstık | 5,30 |
| Yer fıstığı | 5,46 |
| Kestane | 5,30 |
| Ayçekirdeği | 5,30 |
| Pamuk tohumu/Çiğit | 5,30 |
| Keten tohumu | 5,30 |
| Kenevir tohumu | 5,30 |
| Kabak çekirdeği | 5,30 |
| Susam | 5,30 |
| Hindistan cevizi | 5,30 |
| Pekan cevizi | 5,30 |
| Çam fıstığı | 5,30 |
| Meyveler | 6,25 |
| Sebzeler | 6,25 |
| Çikolata ve kakao | 4,74 |
| Kahve | 5,30 |
| Mantarlar | 4,38 |
| Maya | 5,70 |
| Diğer | 6,25 |
Kaynaklar:
Jones, D.B., Factors for Converting Percentages of Nitrogen in Foods and Feeds into Percentages of Protein, United States Department of Agriculture Washington D.C., Circular No:183, August 1931, Rev. February, (1941).
Watt, B.K. and Merrill A.L., Composition of Foods Raw, Processed, Prepared. U.S. Department of Agriculture, Agriculture Handbook 8, (1963).
Toplam azot tayini "Kjeldahl Digestion" yöntemi (titrimetrik) (SOP 002.01): Yöntemin prensibi, örneğin asit ile parçalanması ve azotun serbest hale geçirilmesinden sonra "Kjeldahl" titrasyonudur.
Toplam azot (ısı iletkenlik) (SOP 002.02): Yöntemin prensibi, homojen hale getirilmiş örneğin, yüksek sıcaklıkta (850-950°C) saf oksijenle (%99,9) yakılması sonucu açığa çıkan azotun, helyum gazı ile ısı iletkenlik dedektöründe ölçülmesidir.
Yağ, toplam
Gıdaların toplam yağ içeriği, yapısına bağlı olarak aşağıdaki yöntemlerle analiz edilmiştir.
Yağ tayini "Sokselet" yöntemi (klasik), gravimetrik (Sokselet ekstraksiyonu) (SOP 004.01, 004.04): Yöntemin prensibi, örneğin uygun bir çözücü içinde sokselet sistemi ile ekstrakte edilmesidir.
Yağ tayini, asit hidrolizli, gravimetrik (ekstraksiyon) yöntem (SOP 004.02, 004.05): Yöntemin prensibi, örneğin asit hidroliz ile parçalanıp, uygun bir çözücü içinde sokselet sistemi ile ekstrakte edilmesidir.
Sütlerde yağ miktarı tayini "Gerber" yöntemi (SOP 004.03): Yöntemin prensibi, belirli hacimdeki sütün, yağ haricindeki bileşenlerinin derişik sülfürik asit ilavesiyle çözündürülmesi, serbest hâle geçen yağın santrifüj edilerek ayrılması ve yağ miktarının bütirometrenin skalasından okunmasıdır.
Lif, toplam diyet
Suda-çözünür ve suda-çözünmeyen lif aşağıdaki yöntem ile belirlenmiştir. Toplamları "lif, toplam diyet" değeri olarak sistemde gösterilmiştir.
Toplam diyet, suda çözünür ve suda çözünmeyen lif tayini enzimatik-gravimetrik yöntem (SOP 005.01): Yöntemin prensibi, örneğin "MES/TRIS" tampon çözeltisi kullanılarak enzimatik-gravimetrik analizidir.
Nişasta
Gıdaların nişasta içeriği aşağıdaki enzimatik yöntem ile belirlenmiştir.
Nişasta tayini enzimatik yöntem (SOP 029.01): Yöntemin prensibi, nişastanın enzimatik yöntemle glukoza kadar parçalanması ve nişastanın elde edilen glukoz miktarı üzerinden hesaplanmasıdır.
Şeker bileşenleri
Veri tabanında yer alan gıdaların şeker bileşenleri; fruktoz, glukoz, sakaroz, maltoz ve laktozdur. Şeker bileşenleri aşağıdaki kromatografik yöntemle belirlenmiştir.
Monosakkaritler (fruktoz, glukoz) ve disakkaritlerin (sakaroz, maltoz, laktoz) tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 027.01): Yöntemin prensibi, ürün çeşidine bağlı olarak örneğin uygun çözgen ile çözüldükten sonra, santrifüj edilmesi veya C18 kartuşundan geçirilmesinin ardından HPLC refraktif indeks (RI) dedektörde verdiği pik alanının ölçümüdür.
Gıda katkıları-Tatlandırıcılar
Veri tabanında yer alan tatlandırıcılar; aspartam, asesülfam-K ve sodyum sakarin, tatlandırıcı ilave edilmiş gıdalarda, aşağıdaki kromatografik yöntem ile analiz edilmiştir.
Aspartam, asesülfam-K, sodyum sakarin tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 007.01): Yöntemin prensibi, saf su içindeki örneğin, ürün çeşidine bağlı olarak, ultrasonik su banyosunda tutularak veya gerekirse karez çözeltileri ilave edilerek santrifüj edilmesi ve C18 kartuşundan geçirilmesinin ardından HPLC ultra viyole (UV) dedektörde verdiği pik alanının ölçümüdür.
Şeker alkolleri
Veri tabanında yer alan şeker alkolleri; mannitol, ksilitol ve sorbitol şeker alkolü içeren gıdalarda, aşağıdaki kromatografik yöntem ile analiz edilmiştir.
Şeker alkolleri (mannitol, ksilitol ve sorbitol) tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 044.01): Yöntemin prensibi, gıdalardaki mannitol, ksilitol ve sorbitolün ekstraksiyonunu takiben HPLC floresans (FL) dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
Alkol
Alkollü içeceklerde, alkol (etanol) içeriği aşağıdaki yöntem ile tespit edilmiş, değerler ürünün 100 g ağırlığında verilmiştir. Hacimsel değeri (% hacmen) ifade etmez.
Alkol tayini gaz kromatografisi kütle spektrometrik (GC-MS)-"Headspace" yöntem (SOP 026.01): Yöntemin prensibi, "headspace" ünitesi kullanarak numunedeki alkol (etanol) miktarının GC-MS ile ölçülmesidir.
Tuz
Tuz, gıdanın sodyum içeriği dikkate alınarak hesaplanmıştır (1 g sodyum = 2,5 g tuz).
Mineraller
Veri tabanında yer alan mineraller; demir, fosfor, kalsiyum, magnezyum, potasyum, sodyum, çinko, iyot ve selenyumdur. Mineral analizlerinde aşağıdaki kütle spektrometrik yöntem kullanılmıştır.
Mineral tayini indüktif eşleşmiş plazma kütle spektrometrik (ICP-OES) yöntem (SOP 034.01): Yöntemin prensibi, kapalı sistem mikrodalga yaş yakma ile örnek içindeki minerallerin çözünür hale getirilmesi ve sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, demir, çinko ve fosfor derişimlerinin ICP-OES kullanılarak ölçülmesidir.
Mineral tayini indüktif eşleşmiş kütle spektrometrik (ICP-MS) yöntem (SOP 035.01): Yöntemin prensibi, kapalı sistem mikrodalga yaş yakma ile örnek içindeki minerallerin çözünür hale getirilmesi ve sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, demir, çinko, selenyum ve fosfor derişimlerinin ICP-MS kullanılarak ölçülmesidir.
İyot tayini indüktif eşleşmiş plazma kütle spektrometrisi (ICP-OES) yöntemi (SOP 032.01): Yöntemin prensibi, kapalı sistem mikrodalga yaş yakma ile örnek içindeki minerallerin çözünür hale getirilmesi ve iyot derişimlerinin ICP-OES kullanılarak ölçülmesidir.
Vitaminler
Veri tabanında yer alan suda eriyen vitaminler; C, B1, B2, niasin, B6, folat, B12’dir. Yağda eriyen ise; A, D, E, K1, K2 vitaminleridir.
C vitamini
C vitamini; L-askorbik asit ve L-dehidroaskorbik asit formları aşağıdaki kromatografik yöntemle analiz edilmiş ve toplamları sistemde C vitamini olarak gösterilmiştir.
C vitamini tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 017.01): Yöntemin prensibi, örneğin metafosforik asitle ekstraksiyonu sonrası elde edilen ekstraktın HPLC UV dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
B1, B2, B6 ve B12 vitaminleri
B grubu vitaminlerinin tespitinde aşağıdaki kromatografik yöntemler kullanılmıştır. B6 vitamini değeri, pridoksin, pridoksal ve pridoksamin formlarının toplamını ifade etmektedir.
B1, B2, B6 vitamini tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 040.01, 041.01, 042.01): Yöntemin prensibi, 0.1 N hidroklorik asit içindeki örneğin 121°C’de otoklavda 30 dakika bekletildikten sonra, 45°C’de enzimatik inkübasyona tabi tutularak HPLC FL dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
B12 vitamini (siyanokobalamin) tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 016.01): Yöntemin prensibi, asetat tampon içinde ekstrakte edilen örneğin 37°C’de enzimatik inkübasyona tabi tutularak immunoafiniti kolonda ayrılmasından sonra HPLC UV dedektörde verdiği pik alanının ölçümüdür.
Folat
Folat içeriği; folik asit (sentetik) ve folat (gıda, doğal) olmak üzere aşağıdaki yöntem ile belirlenmiştir. Folat, bu bileşenler kullanılarak "diyet folat eşdeğeri (DFE)" olarak hesaplanmıştır. Hesaplama aşağıda verilmiştir.
DFE = folat, gıda + (1,67 x folik asit, sentetik)
Folat tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 025.02): Yöntemin prensibi; gıdalarda doğal olarak bulunan folatın enzimatik ekstraksiyonla elde edilen ekstraktının HPLC FL dedektörde ve katkılı gıdalarda tampon çözeltiye alınan ekstraktın UV dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
Niasin
Niasin içeriği aşağıdaki kromatografik yöntem ile belirlenmiştir. Niasine dönüşebilen bir bileşen olan triptofanın katkısı da dikkate alınarak niasin değeri hesaplanmıştır. Toplam niasin aktivitesi "niasin eşdeğeri (NE)" olarak gösterilmektedir. Hesaplamada kullanılan eşdeğerler aşağıda verilmiştir.
1 niasin eşdeğeri (NE) = 1 mg niasin = 60 mg triptofan
Tahıl ve ürünlerinde, niasin eşdeğerinin hesabında sadece triptofanın katkısı kullanılmıştır.
Niasin tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 039.01): Yöntemin prensibi, örneğin asit/baz işlemleri (121°C’de otoklavda 1 saat) sonrası HPLC FL dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
A vitamini
A vitamini aktif bileşenleri; retinol ve β-karoten aşağıdaki kromatografik yöntemlerle analiz edilmiştir. A vitamini bu bileşenler kullanılarak "retinol aktivite eşdeğeri (RE)" olarak hesaplanır. Kullanılan retinol aktivite eşdeğerleri aşağıda verilmiştir. β-karoten yanında diğer karotenoidler lutein ve likopen de analiz edilerek tespit edilmiştir.
| 1 retinol aktivite eşdeğeri (RE) | = 1 µg retinol= 1,15 µg retinil asetat |
| = 12 µg β-karoten (gıdalarda) |
A vitamini (retinol) tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 008.01): Yöntemin prensibi; örneğin sabunlaştırılması işleminden sonra elde edilen ekstraktın HPLC FL dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
Karotenoidlerin (lutein, likopen, beta-karoten) tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 013.01): Yöntemin prensibi, örneğin sabunlaştırılması ve/veya doğrudan ekstraksiyonu sonrası uygun çözücüye alınan ekstraktın ters fazlı analitik HPLC UV dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
D vitamini
D3 vitamini (kolekalsiferol); hayvansal kaynaklı ve zenginleştirilmiş gıdalarda aşağıdaki yöntem ile analiz edilmiştir. D vitamini, internasyonel ünite "IU" olarak hesaplanmıştır.
D vitamini, IU = D3 vitamini, µg x 40
D3 vitamini (kolekalsiferol) tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 015.01): Yöntemin prensibi; örneğin sabunlaştırılması işleminden sonra elde edilen ekstraktın HPLC UV dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
E vitamini
E vitamini aktif bileşeni α-tokoferol, aşağıdaki kromatografik yöntem ile belirlenmiştir. E vitamini α-tokoferol değeri kullanılarak "d-α-tokoferol eşdeğeri (α-TE)" ve IU olarak hesaplanmıştır.
1 mg d-α-tokoferol = 1 α-TE = 1,49 IU
E vitamini (α-tokoferol) tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 009.01): Yöntemin prensibi; örneğin sabunlaştırılması işleminden sonra elde edilen ekstraktın HPLC FL dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
K vitamini
K vitamini iki temel formu, K1 vitamini (fillokinon) ve K2 vitamini (menakinon-4) aşağıdaki kromatografik yöntemler ile belirlenmiştir. K vitamini, bitkisel kaynaklı gıdalarda K1 vitamini, hayvansal kaynaklı gıdalarda K2 vitamini olarak tespit edilmiştir.
K1 vitamini (fillokinon) tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 010.01): Yöntemin prensibi; örneğin propanol ve hekzanla ekstrakte edilmesi ve elde edilen ekstraktın HPLC FL dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
K2 vitamini (menakinon-4) tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 024.01): Yöntemin prensibi, lipaz enzimi ile muamele edilen örneğin hekzan ile ekstrakte edilmesi ve elde edilen ekstraktın HPLC FL dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
Yağ asitleri ve kolesterol
Yağ asitleri ve kolesterol aşağıdaki kromatografik yöntemle belirlenmiştir. Analiz sonucunda toplam yağ asitleri içinde % olarak elde edilmiş olan verilerin örneğin 100 g’ında (g/100g) olarak gösterilmesinde kullanılan çevrim faktörleri Tablo 3’tedir.
Tablo 3. Yağ asidi dönüşüm faktörleri
| Gıda | Faktör |
|---|---|
| Buğday, arpa, çavdar | |
| Tam tahıl | 0,72 |
| Un | 0,67 |
| Kepek | 0,82 |
| Yulaf, tam tahıl | 0,94 |
| Pirinç | 0,85 |
| Süt ve süt ürünleri | 0,945 |
| Yumurta | 0,83 |
| Katı ve sıvı yağlar | |
| Hindistancevizi yağı hariç tüm bitkisel yağlar | 0,956 |
| Hindistancevizi yağı | 0,942 |
| Sığır ve koyun | |
| Yağsız (% yağ ≤10) | 0,916 |
| Yağlı (% yağ >10) | 0,953 |
| Kümes hayvanları | 0,945 |
| Sakatat | |
| Yürek | 0,789 |
| Böbrek | 0,747 |
| Ciğer | 0,741 |
| Beyin | 0,561 |
| Balık | |
| Yağsız (% yağ < 2) | 0,700 |
| Orta yağlı* ve yağlı (% yağ ≥2) | 0,900 |
| Midye | 0,690 |
| Karides | 0,720 |
| Sebze ve meyveler | 0,800 |
| Avokado | 0,956 |
| Yağlı tohumlar | 0,956 |
Kaynaklar:
Greenfield, H., Southgate, D.A.T., Food Composition Data: Production, Management and Use, 2nd Edition, FAO Rome, (2003).
*Sen, D.P., Advences in Fish Processing Technology, Allied Publishers Private Limited, s.79, (2005).
David, F., Sandra, P., Vickers, A.K., Column Selection for the Analysis of Fatty Acid Methyl Esters, Agilent Technologies, Inc., 2005.
Yağ asitleri kompozisyonunun tayini gaz kromatografisi (GC) yöntemi (SOP 011.01): Yöntemin prensibi, gıdalarda bulunan yağ asitlerinin metanollü potasyum hidroksit ile yağ asitleri metil esterlerine dönüştürülmesi sonucu GC, Alev İyonizasyon (FI) dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
Kolesterol tayini gaz kromatografisi (GC) yöntemi (SOP 006.01): Yöntemin prensibi, gıdalarda bulunan kolesterolün sabunlaştırılması sonucu sabunlaşmayan maddenin bir bileşeni olan kolesterolün GC, FI dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
Amino asitler
Amino asitler aşağıdaki kromatografik yöntemler ile belirlenmiştir.
Amino asit kompozisyonunun tayini ultra hızlı sıvı kromatografisi (UFLC) yöntemi (SOP 012.02): Yöntemin prensibi; örnek içindeki proteinlerin amino asit bileşenlerine hidrolizi ve fenil izotiyosiyanat ile türevlendirilerek UFLC UV dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
Triptofan tayini yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemi (SOP 043.01): Yöntemin prensibi, örnekte bulunan proteinlerin yapısındaki triptofanın bazik bir çözelti kullanılarak serbest hale getirilmesi HPLC FL dedektörde verdiği pik alanı ölçümüdür.
ÖRNEKLEM
TürKomp’ta işlenmemiş, işlenmiş ve geleneksel gıdalar için oluşturulan tanımlar ve örneklem planları aşağıda verilmiştir. Örneklem standardizasyonu, örneklem prosedürü ve her bir ürün için ayrı hazırlanmış güncel örneklem protokolleriyle sağlanmış, olası riskleri önlemeye yönelik planlar oluşturulmuştur.
İşlenmemiş Gıda Örneklem Planı: Hasat sonrası doğrudan tüketime sunulabilen ve/veya teknolojik işlem görmüş ancak markalaşmamış gıdalar (domates, ekmek, kuru meyveler vb.) "işlenmemiş gıda" olarak tanımlanmıştır. Balık ve su ürünleri gıda grubu dışındaki tüm işlenmemiş gıda örneklemi; Türkiye'nin içinde bulunduğu 3 farklı vejetasyon bölgesi esaslı olup, ürüne özel temel vejetasyon bölgeleri/denizlerinden ardı ardına 2 yıl yapılmıştır (n=2). Ürünler örneklem protokollerinde belirtildiği gibi hazırlanmış ve kompozite (karışıma) eşit miktarda karıştırılmıştır. Bölge kompozitine giren örnek sayısı en az 6'dır. Ürünün Türkiye kompozitine giren örnek sayısı en az 18’dir. Balık ve su ürünleri örneklemi 4 farklı deniz (bölge) üzerinden yapılmış olup, bölge kompozitleri de oluşturulmuştur. Balık ve su ürünlerinde deniz kompozitleri için örnek sayısı en az 6, Türkiye kompozitine giren örnek sayısı en az 24’dür. Sistemde görülen "örneklem sayısı (n)"; ardı ardına yapılan örnek toplama sayısını vermektedir. "Ortalama", "minimum" ve "maksimum" değerler sırasıyla; tüm bölge kompozit sonuçlarının ortalaması, en düşüğü ve en yükseğinden elde edilmiştir.
İşlenmiş Gıda Örneklem Planı: Üretiminde teknolojik işlem uygulanmış ve markalaşmış gıdalar (pastörize içme sütü, bisküvi, domates salçası vb.) "işlenmiş gıda" olarak tanımlanmıştır. İşlenmiş gıdalarda; yasal limitlere uygunluk ve standart üretim teknikleri geçerli olduğundan ülke nüfusunun en yoğun olduğun 3 ilde (Ankara-İstanbul-İzmir), 3 farklı sosyo-ekonomik (alt-orta-üst gelir seviyesi) düzeydeki yerleşim yerlerindeki en çok satışın yapıldığı belirlenen birer satış noktasından 3 farklı bedeldeki (ucuz-orta-pahalı) üründen örneklem yapılmıştır. Ürünler örneklem protokolünde belirtildiği gibi hazırlanmış ve kompozite eşit miktarda karıştırılmıştır. Türkiye kompozitine giren örnek sayısı en az 27’dir. Projede işlenmiş gıda örneklemi 1 kez yapılmıştır (n=1). Sürdürülebilirlik kapsamında (n) sayısı artırılacak, böylece; "ortalama", "minimum" ve "maksimum" değerler (n) oluşacaktır.
Geleneksel Gıda Örneklem Planı: Geleneksel gıda ifadesinin oluşturulmasında; Avrupa Birliği ve Avrupa Gıda Bilgi Kaynak Ağı (EuroFIR) www.eurofir.org kapsamında geliştirilen tanımlar esas alınmıştır. Buna göre; geleneksel gıda; “geleneksel hammadde” (üretimin yapıldığı coğrafya ile ilgisi) ya da “geleneksel kompozisyon” (ürün pazarında kuşaktan kuşağa aktarıldığını kanıtlayacak zaman süreci-en az 25 yıl) ya da “geleneksel tipte üretim ve/veya üretim yöntemi ” açısından onu aynı kategorideki diğer benzer ürünlerden belirgin olarak farklı kılan özellik ve özelliklere sahip olan gıdalar olarak nitelendirilmektedir (European Commission, 2007, Weichselbaum ve ark.,2009). Geleneksel gıda örnekleminde; ürünün geleneksel olarak üretildiği 3 (bazı gıdalar için 4) coğrafi orijin nokta tespit edilmiş, her coğrafi orijinden geleneksel koşullarda üretim yapan 3 üreticiden ürün satın alınmış, birinin üretim tekniği de kayıt altına alınmıştır. Geleneksel gıda üretimi yapan işletme seçiminde esas alınan kıstaslar; işletmenin geleneksel üretim tekniğini ve elde edilen son ürününün mevzuata uygunluğu, yöreye ait hammaddelerin kullanılması, işletmenin en az en az iki nesil boyunca söz konusu geleneksel üretimi yapması ile ustanın söz konusu geleneksel üretimi önceki nesillerinden öğrenmiş olması tercih edilmiştir. Geleneksel gıda örnekleminde; sahaya çıkılmadan önce kapsamlı literatür taraması yapılmış, tescil taslak dosyaları gözden geçirilmiş ve örneklem nokta tespitleri yapılmıştır. Belirlenen firmalarla işbirliği yapılmak üzere "işbirliği mektupları" gönderilmiş, geri bildirimler geleneksel gıda kıstasları kapsamında değerlendirilerek firma seçimi yapılmıştır. Randevu alınarak gerçekleştirilen örneklem kaydı çalışmasında işletmelerle karşılıklı "güven sözleşmesi" imzalanmıştır. Üretim kaydı alınacak firmaların belirlenmesinde ürün bazında da değerlendirme yapılmıştır. Endüstriyel üretim yapan ancak geleneksel uygulamadan çok uzaklaşmamış üreticiler varsa bunlardan, ev tipi üreticilerden ve yöre halkının bir araya gelerek yaptıkları ürünlerden örneklem yapılmıştır. Geleneksel gıda örneklemi 1 kez (n=1) gerçekleştirilmiştir.
Kaynaklar:
European Commission, European Policy for Quality Agricultural Products. Fact Sheet. Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg, (2007).
Weichselbaum, E., Benelam, B.,Costa, H.S., EuroFIR Synthesis Report No 6, Traditional Foods in Europe, ISBN 0 907667 67 8, (2009).
TÜRKOMP'UN ÖZELLİKLERİ
Sistemde yer alan tüm veriler “TürKomp, Veri Kalitesi Değerlendirme Prosedürü” kapsamında üretilmiş olup, “Kalite İndeksi Güven Kodu” sınıfı A düzeyindedir.
GIDA GRUPLARI: Türkiye'de üretilen ve tüketilen işlenmemiş ve işlenmiş gıdaların besin öge düzeylerinin ortaya konduğu TürKomp’ta 13 gıda grubuna yer verilmiştir (Tablo 1). Geleneksel gıda grubuna ait analitik veriler, ürünlerin tescil başvuruları yapıldıktan sonra paylaşıma açılacaktır.
Projede geleneksel gıda grubu kapsamında 53 adet ürün ele alınmış, bunlara ait farklı üretim tekniklerini içeren “geleneksel gıda taslak tescil dosyaları” hazırlanmıştır. Taslak tescil dosyaları; ürünlerin ulusal düzeyde ve nokta seviyesindeki örneklemini, yerinde kayıtla elde edilmiş detaylı ürün yapım tekniklerini, bu örneklemlere ait ürün analiz bulguları ile ürünlerin tarihsel süreçte “Türkiye’nin geleneksel gıdası” olduğuna yönelik ispatın yer aldığı kapsamlı literatür taramalarını içeren yüksek katma değerli dokümanlardır. Dünyadaki mevcut geleneksel gıda tescil dosya örneklerinin incelenerek oluşturulduğu “örnek geleneksel gıda tescil başvuru dosya” formatı, TPE’nin uzmanlarının projeye verdiği gönüllü destek ve işbirliğiyle hazırlanmıştır. Konuyla ilgili yasa tasarısı kanunlaştığında, projemizdeki ürünlerin dışında daha pek çok geleneksel gıdanın da tescilinin alınabileceği ve ülkemizin ekonomisine önemli düzeyde katkı sağlanabileceği yönünde girişimlerin olabileceği düşünülmektedir.
Tablo 1. Gıda grupları
| No | Gıda grupları | Toplam ürün sayısı (adet, n) |
İşlenmemiş ürün sayısı (adet, n) |
İşlenmiş ürün sayısı (adet, n) |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Süt ve süt ürünleri | 27 | 5 | 22 |
| 2 | Yumurta ve yumurta ürünleri | 7 | 5 | 2 |
| 3 | Et ve et ürünleri | 57 | 43 | 14 |
| 4 | Balık ve su ürünleri | 20 | 17 | 3 |
| 5 | Sıvı ve katı yağlar | 10 | 0 | 10 |
| 6 | Tahıllar ve tahıl ürünleri | 53 | 14 | 39 |
| 7 | Yağlı tohumlar ve kuru baklagiller | 10 | 5 | 5 |
| 8 | Sebze ve sebze ürünleri | 145 | 101 | 44 |
| 9 | Meyve ve meyve ürünleri | 113 | 61 | 52 |
| 10 | Şeker ve şekerli ürünler | 13 | - | 13 |
| 11 | İçecekler | 19 | - | 19 |
| 12 | Muhtelif gıdalar | 30 | - | 30 |
| 13 | Geleneksel gıdalar | 122 | - | 122 |
| 14 | Özel beslenme amaçlı gıdalar | 19 | - | 19 |
| TOPLAM | 645 | 251 | 394 |
BESİN ÖGELERİ: Proje süresi ve bütçesi göz önünde bulundurularak ilk aşamada yaklaşık 100 besin ögesi çalışılmış, öncelikle gıdaların içerdikleri temel besin ögelerinin sistemde bulunmasına dikkat edilmiş, tüm ürünlerde aynı analizler yapılmamıştır. Besin ögelerinin adlandırılmasında ve kısaltmalarında "EuroFIR Component Thesaurus version 1.3" dikkate alınmıştır.
VERİ GÖSTERİMİ: Birimlerin ve sayıların gösterilmesinde "Greenfield ve Southgate, 2003" esas alınmıştır. Sistemde; analiz edilmemiş besin ögelerine ait değerlere (missing values) yer verilmemiştir. Ürünün içinde teorik olarak bulunmadığı kabul edilen; protein, yağ ve lif, toplam diyet değerleri sıfır (0) olarak gösterilmiştir. Analizi sonucu "sıfır" bulunmuş değerler ile cihaz ölçüm limiti "LOQ" dışında kalan eser düzeydeki veriler, sıfır (0) olarak belirtilmiştir.
GIDALARIN TANIMLANMASI: Tüm ürünler, gıdaların detaylı olarak tanımlanabilmesinde kullanılan uluslararası kodlama sistemine "Langual Thesaurus, Food Product Indexer Versiyon 3.91, Ekim 2008" göre kodlanmıştır. Kodların tanımları Türkçe'ye çevrilmiştir.
ÇOKLU DİL SEÇENEĞİ: Türkçe (Tr) ve İngilizce (En) dilleri aktiftir.
ARAMA: Alfabetik, bilimsel isim, yöresel isim ve bileşenler yönünden yapılan aramalarda sıralama yapılabilmekte, gıdalar analiz edildikleri besin ögeleri düzeylerine göre çoktan aza doğru da gösterilebilmektedir. Beslenme amacına göre yapılan aramada; düşük enerjili, az yağlı, yağsız, yüksek lifli ve yüksek proteinli gıdalar içerdikleri besin ögesi düzeyine göre çoktan aza doğru sıralanabilmektedir.
KARŞILAŞTIRMA: İki farklı ürün besin ögeleri yönünden aynı ekranda karşılaştırılabilmektedir.
"BESLENME ÇANTASI" UYGULAMASI: Seçilen farklı miktarlardaki ürünlerin besin ögeleri düzeyleri ayrı ve toplu olarak verilebilmektedir.
Kaynaklar:
Greenfield, H., Southgate, D.A.T., Food Composition Data Production, Management and Use, Food and Agriculture Organization of the United Nations, 21, 163, 165, Rome, (2003).
TARAL 1007 107G208, Ulusal Gıda Kompozisyonunun Belirlenmesi ve Yaygın-Sürekli Paylaşım Sisteminin Oluşturulması, “Veri Kalitesi Değerlendirme Prosedürü”, 09/202, Yürürlük Tarihi: 23.06.2009, Güncelleştirme Numarası: 00.
Bhagwat, S.A., Patterson, K.Y., Holden, J.M., Validation Study of the USDA's Data Quality Evaluation System, 7th International Food Data Conference: Food Composition and Biodiversity, Journal of Food Composition and Analysis, 22, 5, 366–372, (2009).
VERİ KULLANIM KOŞULLARI
Bursa Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü veri satışında yetkili kurumdur. Veri kullanımıyla ilgili şartlar aşağıda verilmiş olup veri satış sözleşmesi için Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü ile iletişime geçilmesi gerekmektedir.
İletişim Bilgileri:
Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü
Adalet Mh. 1. Hürriyet Caddesi, No: 128 16160 Osmangazi / BURSA
Tel: 0 224 246 47 20 (pbx)
İrtibat Kişisi: Orhan EREN
Veri Satış Bedelleri:
Ürün bazında yıllık veri satış bedeli (2024):
|
Satın alınan ürün adedi |
Toplam fiyat (TL) |
|
1 |
1690 |
|
2-5 |
6317 |
|
6-25 |
21017 |
|
26-100 |
42023 |
|
101-250 |
69750 |
|
251-580 |
97479 |
Bileşen bazında yıllık veri satış bedeli (2024):
|
Satın alınan bileşen veri grubu adedi |
Toplam fiyat (TL)/yıl |
|
25 |
1690 |
|
125 |
6317 |
|
625 |
21017 |
|
2500 |
42023 |
|
8500 |
69750 |
|
14500 |
97479 |
NOT: TÜRKOMP verileri ticari olarak bilgisayar programında, internet sitesinde kullanıldığında ücret yıllık olarak alınacaktır. Veri satış bedelleri kitap gibi basılı ticari yayınlarda kullanıldığı durumda ücret bir defaya mahsus olarak alınacaktır. Türkomp verileri kitap gibi basılı yayınlarda ve gıda ürünlerinde etikette bilgilendirme amacıyla kullanıldığı durumda ücret bir defaya mahsus olarak alınacaktır. Yukarıdaki ücretlere (%20) KDV ayrıca ilave edilecektir.
Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü kullanım koşulları'nın herhangi bir maddesini, bildirimde bulunmaksızın değiştirme, yenileme veya iptal etme hakkına sahiptir. Değiştirilen, yenilenen ya da yürürlükten kaldırılan her hüküm, yayın tarihinde tüm Kullanıcı’lar bakımından hüküm ifade edecektir. İşbu Web Sitesi'nde yer alan Veri tabanında/Kitapta/CD’de mevcut ya da oluşabilecek hatalar ile ilgili herhangi bir garanti verilmemektedir.
- Bu Veri tabanı/Kitap/CD 01.12.2008-01.03.2013 tarihleri arasında yürütülen "Ulusal Gıda Kompozisyonunun Belirlenmesi ve Yaygın Sürekli Paylaşım Sisteminin Oluşturulması" isimli ve "107G208 numaralı TÜBİTAK TARAL 1007", projesi ürünüdür.
- İşbu Kullanım Şartları içerisinde hüküm bulunmayan hallerde 278 sayılı TÜBİTAK Kuruluş Kanunu, "1007 Kodlu TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma Geliştirme Projeleri Destekleme Programı ve TÜBİTAK Birimlerince Yürütülen Projelere İlişkin Kamu Ar-Ge Projeleri Fikri Haklar Esasları" nda yer alan hükümler ve ilgisine göre ilgili mevzuat hükümleri geçerlidir.
- Kısaltmalar:
Web Sitesi: www.turkomp.gov.tr adresidir.
Veri Tabanı: TürKomp, Ulusal Gıda Kompozisyon Veri Tabanı’dır.
Kitap: TürKomp, Gıda Kompozisyon Veri Kitabı'dır.
CD: TürKomp, Gıda Kompozisyon Veri CD'sidir.
- Veri tabanı/Kitap/CD’de yer alan veriler proje kapsamında hazırlanmış örneklem planları, örneklem protokolleri ve örneklem prosedürü kullanılarak proje takvimi doğrultusunda toplanmış proje örneklerine aittir. Bu örnekler projede tanımlanmış veri üretme kıstasları doğrultusunda analiz edilmiştir.
- Projede yer alan analiz verileri proje ortağı laboratuarlarca üretilmiş olup, tüm analiz yöntemlerine ait metot doğrulama ve ölçüm belirsizliği hesaplama raporları bulunmaktadır. Verilerin elde edildiği analiz yöntemlerinin, ölçüm belirsizliklerinin olduğu düşünülerek değerlendirme yapılması önerilmektedir.
- Veri tabanında sunulan her türlü veri, makale, form, her türlü işleyiş dokümanı, açıklama ve prosedür sadece tanıtım ve bilgi verme amaçlı olup, kişisel kullanıma yönelik herkesin erişimine açık ve aksi açıkça belirtilmediği sürece bedelsiz niteliktedir. Ancak söz konusu verilerin ticari amaçlı kullanılması durumunda TÜBİTAK ile ayrı bir sözleşme kapsamında ve ücret dâhil belirlenmiş özel koşullara uygun olarak kullanımı mümkündür.
- Veri tabanında/Kitapta/CD’de yer alan veriler kaynak belirtilmeden kullanılamaz.
- Veri tabanında/Kitapta/CD’de yayınlanan bilgilerin doğruluğu ya da güncelliği konusunda hiçbir garanti ya da taahhüt verilmemektedir. Kullanıcı, söz konusu verilere dayanarak yapabileceği işlemler bakımından TÜBİTAK’ın herhangi bir sorumluluğu olmadığını kabul eder.
- Veri tabanında/Kitapta/CD’nin içeriğinde yer alan her türlü veri, makale, form, her türlü işleyiş dokümanı, açıklama ve prosedür vb. materyallerin tüm fikrî ve sınaî mülkiyet hakları tescil koşulu olmaksızın TÜBİTAK’a aittir. Veri tabanında/Kitapta/CD’de yayınlanan ve TÜBİTAK’a ya da diğer üçüncü kişi ve kuruluşlara ait olan bütün yazılı, resimli, sesli, görsel, elektronik materyallerin her türlü hakları saklıdır. Bu materyallerin Veri tabanında/Kitapta/CD’de yer alması, kullanımları ile ilgili herhangi bir yetki, lisans ya da izin verildiği şeklinde yorumlanamazlar. Veri tabanında/Kitapta/CD’de kullanıma sunulan materyaller ile ilgili fikrî ve sınaî mülkiyet haklarını ihlâl edecek nitelikteki her türlü kullanım sonucu ortaya çıkabilecek yasal sorumluluk, ihlâlde bulunan Kullanıcı’ya aittir.
- Bu Veri tabanında/Kitapta/CD’deki bazı bağlantılar aracılığıyla, TÜBİTAK’ın üzerinde herhangi bir kontrol ve yetkiye sahip olmadığı üçüncü şahıslarca yönetilen internet sitelerine ulaşılmaktadır. TÜBİTAK belirtilen diğer internet sitelerindeki bilgilerin doğruluğu veya güncelliği ile ilgili herhangi bir beyanda bulunmadığı gibi, anılan siteler yoluyla sağlanan veya ulaşılan hiçbir hizmet veya ürünü onaylamamakta, garanti etmemekte, bunların kullanılmasını teşvik veya tavsiye etmemektedir.
- Veri tabanı/Kitap/CD eleştiri ve yorumlarınıza açıktır. Veri tabanı/Kitap/CD ile ilgili Tarafımıza yapılan iletilen tüm eleştiri ve yorumlar mülkiyetimizde olup, yayınlanabilir ya da kullanılabilir. Kullanıcı tarafından yapılan eleştiri ve yorumlar Kullanıcı’ya herhangi bir hak vermediği gibi Kullanıcı’ya herhangi bir uygulama ile ilgili kazanılmış hak iddiasında bulunma imkânı da vermez.
- Web Sitesi'nin virüs, trojan ve benzeri amaçlı yazılımlardan arındırılmış olması için mevcut imkânlar dâhilinde tedbir alınmış olmakla birlikte, nihaî güvenliğin sağlanması için Kullanıcı, kendi virüs koruma sistemini tedarik etmek ve gerekli korumayı sağlamakla yükümlüdür. Bu çerçevede Kullanıcı, Web Sitesi’ne girmesi nedeniyle, kendi yazılım ve işletim sistemlerinde oluşabilecek tüm hata ve bunların doğrudan ya da dolaylı sonuçlarından kendisinin sorumlu olduğunu kabul eder.
- Resmî makamlardan Kullanıcı'ya yönelik bir suç duyurusu ya da resmî soruşturma talebi gelmesi ve/veya Kullanıcı'nın Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü’nün sistemlerinin çalışmasına engel olacak ya da işleyişini değiştirecek herhangi bir elektronik sabotaj veya saldırı yaptığının tespit edilmesi halinde, Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü, Kullanıcı'nın kimlik bilgilerini araştırma ve yasal mercîlere bildirimde bulunma hakkına sahiptir.
Kullanıcı, Web Sitesi’ni kullanmakla, Kullanıcı'lar ile Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü arasında ortaya çıkabilecek ihtilâflarda, Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü elektronik kayıtlarını delil olarak kabul etmektedir. Her türlü ihtilâfın hallinde Bursa Mahkemeleri ve İcra daireleri yetkili olacak ve ihtilâf Türkiye Cumhuriyeti Kanunlar'ına göre çözülecektir.
Veri İçerik Kullanımı
- Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü’nün yazılı izni olmaksızın Veri tabanı/Kitap/CD içeriğindeki materyaller kopyalanamaz, yeniden üretilemez, çoğaltılamaz ya da herhangi bir şekilde kullanılamaz. Ancak bilginin paylaşımı amacıyla içerikteki materyallerin bir kısmını veya tamamını aşağıdaki şartların yerine getirilmesi şartıyla, ticari olmayan amaçlarla Kullanıcı tarafından kullanılması mümkündür:
- Yazılı veya görsel içeriklerin hiç bir yerinde Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü’nün yazılı izni olmadan değişiklik yapılamaz.
- Yazılı bir dokümanda Veri tabanında yer alan materyallerin kullanılması söz konusu ise, dokümanda kullanılan yazı boyutunda, açıkça görülebilir bir şekilde "TürKomp, Ulusal Gıda Kompozisyon Veri Tabanı, versiyon 1.0, www.turkomp.gov.tr ," ibaresinin yazılması zorunludur.
- Yazılı bir dokümanda Kitap’da yer alan materyallerin kullanılması söz konusu ise, dokümanda kullanılan yazı boyutunda, açıkça görülebilir bir şekilde "TürKomp, Gıda Kompozisyon Veri Kitabı, Biringen Löker, G., Budaklıer, A., Poyrazoğlu, O. (Ed) " ibaresinin yazılması zorunludur.
- Yazılı bir dokümanda CD’de yer alan materyallerin kullanılması söz konusu ise, dokümanda kullanılan yazı boyutunda, açıkça görülebilir bir şekilde "TürKomp, Gıda Kompozisyon Veri CD’si, Biringen Löker, G., Budaklıer, A., Poyrazoğlu, O. (Ed) " ibaresinin yazılması zorunludur.
- Veri tabanı/Kitap/CD’de yer alan materyallerin internette kullanılması durumunda, ilgili internet sayfasına, aşağıdaki örneklendiği üzere, en az sitede kullanılan normal yazı boyutunda, tıklanabilir bir bağlantı vermek zorunludur.
Örnek Bağlantı Şekli: 1: Bu ...., .... veya .... turkomp.gov.tr sitesinden alınmıştır. (http://www.turkomp.gov.tr)
Örnek Bağlantı Şekli 2: Kaynak: http://www.turkomp.gov.tr
Bu kullanım şartları ihlal edildiğinde TÜBİTAK ve Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü, her türlü hukuki yola başvurma hakkını saklı tutar.
ULUSAL GIDA KOMPOZİSYON VERİ TABANI
Ülkemiz coğrafyasında üretilen ve tüketilen, işlenmiş-işlenmemiş tarımsal ürünlerin, besin öğeleri bileşimlerinin ve enerji değerlerinin yer aldığı Ulusal Gıda Kompozisyon Veri Tabanı TürKomp’a hoşgeldiniz. TürKomp’ta 14 gıda grubundan 645 gıdaya ait 100 gıda bileşeni için yaklaşık 65.000 gıda bileşeni ve enerji değeri verisi bulunmaktadır.
Aramalar menüsünden gıdaya, bileşene, beslenmeye ve gıda gruplarına göre arama yaparak gıdaların besin ögeleri ve enerji değerlerine ulaşabilir; bileşenlere göre gıdaları çoktan aza doğru sıralayabilirsiniz.
Beslenme çantası ile, günlük diyetinizde yer alan gıdaların içeriğini kolaylıkla hesaplayabilir ve gıdaları karşılaştırma uygulamasıyla 2 farklı gıdaya ait bileşen değerlerini aynı ekran üzerinde görebilirsiniz. Gıda tanımlama sistemi Langual ile benzer özelliklere sahip gıdaları başka ülkelere ait veri tabanlarında yer alan verilerle de karşılaştırabilirsiniz.
Ülkemiz coğrafyasında üretilen ve tüketilen, işlenmiş-işlenmemiş tarımsal ürünlerin, besin öğeleri bileşimlerinin ve enerji değerlerinin yer aldığı Ulusal Gıda Kompozisyon Veri Tabanı TürKomp’a hoşgeldiniz. TürKomp’ta 14 gıda grubundan 645 gıdaya ait 100 gıda bileşeni için yaklaşık 63.000 gıda bileşeni ve enerji değeri verisi bulunmaktadır.
Aramalar menüsünden gıdaya, bileşene, beslenmeye ve gıda gruplarına göre arama yaparak gıdaların besin ögeleri ve enerji değerlerine ulaşabilir; bileşenlere göre gıdaları çoktan aza doğru sıralayabilirsiniz.
Beslenme çantası ile, günlük diyetinizde yer alan gıdaların içeriğini kolaylıkla hesaplayabilir ve gıdaları karşılaştırma uygulamasıyla 2 farklı gıdaya ait bileşen değerlerini aynı ekran üzerinde görebilirsiniz. Gıda tanımlama sistemi Langual ile benzer özelliklere sahip gıdaları başka ülkelere ait veri tabanlarında yer alan verilerle de karşılaştırabilirsiniz.
